Thema’s

Inwoners willen oplossingen voor vragen als: hoe zorg je dat mensen in de buurt en wijk elkaar makkelijker vinden en meer contact met elkaar hebben? Hoe kan je elkaar makkelijker kan ontmoeten en hou je de wijk sociaal en veilig? Inwoners willen graag zelf het initiatief hiervoor nemen, maar er is ook wel wat voor nodig. Voor een aantal wijken zijn specifieke wensen en ideeën benoemd. Mogelijke onderwerpen voor een gesprek:

• Breng buurthuizen terug in de wijken als ontmoetingspunt en activiteitenpunt
  • als fysiek contactpunt voor wijkagent
  • waar inwoners elkaar kunnen ontmoeten en helpen
  • waar je meer informatie kan vinden over de wijk en de stad
  • waar diverse groepen (jongeren, ouderen, jonge ouders en hun kind(eren), gehandicapten, etc) samen zijn en -werken
  • waar je wat drinken (als een buurtcafé)
  • waar je veilig kunt spelen

• Versterk van sociale contacten in de buurt door
  • samen vergroenen van de buurt
  • stimuleren van ‘delen & lenen’ van faciliteiten (gereedschap, auto’s)
  • vergroten van veiligheid voor jong (spelen) en oud (toegankelijk) e.d.
  • actuele, wijkgerichte informatie, eenvoudig toegankelijk in apps zoals “Verbeter de buurt” en “Buiten beter”
  • restaurants met betaalbare maaltijden of voor elkaar koken
  • ontmoetingsplaatsen in de buurt, op straathoeken, buurthuiskamers
  • playdates voor kinderen (bij elkaar thuis spelen)
  • speeltuinen beheerd door ouders, opa’s/oma’s, voor kleinschalige activiteiten
  • wijkfestivals organiseren

• Laat inwoners in vroeg stadium meebeslissen over de inrichting en activiteiten van hun buurt
  • Ga meer en eerder met buurtbewoners in gesprek; overval hen niet met allerlei plannen; onderzoek tijdig wat de behoeften van bewoners zijn,
  • Ondersteun hen bij (buurt-)gesprekken daarover, mogelijk in méér ‘buurthuiskamers’.
  • Inwoners beslissen mee van ontwerp tot realisatie.

• Maak een plan voor alle wijken waar ontmoeting centraal staat: ontmoeting van jongeren via sport, spel, gezelligheid en ook voor ouderen. Een aantrekkelijke plek en programma levert ontmoeting en verbinding op. Onderwijs niet gescheiden maken, maar juist samen naar school geeft meer gelijke kansen.

• Breng vraag en aanbod van inwoners van wijk/buurt bij elkaar

• Zie voor ideeën en wensen voor o.a. Kooij, Merenwijk en Zuid-West in onderstaande ‘Wensen en ideeën uit de huiskamergesprekken’.

Veel inwoners willen meer groen in de stad en in de wijk.

• Betrek bewoners bij inrichten van groenstroken en speeltuinen en laat ze zelf groen onderhouden, bloembakken plaatsen, afval opruimen, afval scheiden, etc (goed voorbeeld Zoeteland en Ons Buiten)
• Zorg voor meer groen op (toegangs) routes naar en door de stad, ook in combinatie met ondermeer Singelpark; meer groen wandelgebied in de stad en meer groene parken/pleintjes en speelplekken voor kinderen
• Stimuleer groen (minder tegels in tuinen, bevorderen stadslandbouw, stadstuinen, groenedaken) door subsidie, informatie, wedstrijden

Veel inwoners willen meer onderling contact: in de buurt maar ook in de stad. Onderlinge verbinding leidt tot meer begrip voor elkaar en warmere contacten, zo is veel te horen. De huiskamergesprekken voor de Burgertop waren hiervan een mooi voorbeeld. Er zijn hiervoor meerdere ideeën aangedragen:

• Breng vraag en aanbod van inwoners van wijk/buurt bij elkaar
• Zorg voor een Initiatieven App: een digitale kaart waarin alle burgers culturele en maatschappelijke projecten, evenementen en initiatieven kunnen aanmelden zodat deze zichtbaar worden op een interactieve kaart van Leiden en mensen de mogelijkheid krijgen om zich daarbij aan te sluiten.
• Breng bewoners met verschillende culturele en/of sociaal economische achtergronden bij elkaar door activiteiten, ruimtes, gezamenlijke maaltijden: om te voorkomen dat we uit elkaar groeien.
• Zorg dat evenementen (bijvoorbeeld: Leiden Culinair, Drie October, Werfpop) een sociaal/maatschappelijke doelstellingen krijgen (saamhorigheid vergroten, bekend worden met andere culturen).Ook kun je restaurant speciaal hiervoor inzetten (deze maandag: Surinaams koken en ontmoeten).
• Time Bank (punten verdienen om diensten te kunnen ‘kopen’)
• Vrijwilligers-/sociale speeddates in de stad
• “Leidse mensen leren kennen” app introduceren,
• 3 maanden durende evenement zoals bij het station in de zomer 2016 vaker organiseren
• meer ontmoetingsplekken (zoals buurtkeukens, -huiskamergesprekken, -wijkcentra’s)
• expats meer betrekken met de Leidse samenleving (bijvoorbeeld door uitbreiding Nederlandse les, buttons met “Praat Nederlands met mij” promoten, gemeenschap theater, kookclubjes, rondleidingen in Leiden door expats zelf in eigen taal om te beginnen bijvoorbeeld bij Open Monumentendag)
• Jong en oud verbinden, meer levensloop bestendig woningen beschikbaar stellen (gelijkvloers en collectief), ouderenvervoer, ontmoetingsplekken beschikbaar stellen bv in het bibliotheek, samenwerking tussen kleuterscholen en bejaardenhuizen, workshops en sport voor jong en oud,
• Uitwisseling, samenzijn, gezelligheid en diversiteit bevorderen, bijvoorbeeld door: dialoog tussen verschillende groepen bevorderen om tweedelingen tegen te gaan; ruimte voor jongeren (leuk, eigentijds, verantwoord, autonoom); meer uitgaansmogelijkheden (dansen); diverse participatie in allerlei initiatieven; experimenteren met basisinkomen
• Ontwerp tien geboden voor o.a. sociale cohesie; Loesje-achtige teksten in de stad om mensen te stimuleren rekening te houden met elkaar
• Meer aandacht voor eenzaamheid onder ouderen: ouderen met busjes ophalen en naar een gezellige dagopvang brengen, meer verschillende activiteiten, ’s avonds worden die mensen weer met busjes naar huis gebracht; of twee keer per jaar open dagen om duidelijk te maken wat er allemaal te doen is
• Smart City aanpak nieuwe Stijl: Schakel jongeren en scholen meer in rond de eigen school. Maak docenten en leerlingen verantwoordelijk voor de omgeving en afval en overlast voorkomen. Talenten inzetten in de wijk en buurt via opruimacties e.d.

Er wordt flink gebouwd rond Leiden Centraal Station. Inwoners geven aan dat zij:

• een groene, fietsvriendelijke en veilige entree van de stad willen,
• met een flinke fietsenstalling (zie Groningen) en
• een beschut (ondergronds?) busstation.

Inwoners willen aantrekkelijke winkelstraten en een gevarieerder winkelaanbod. Mogelijke onderwerpen zijn:

• Winkelstraten aantrekkelijker maken; niet alleen al die grote winkelketens, maar ook ruimte voor kleine lokale winkels/ondernemers; denk aan de 9-straatjes in Amsterdam of aan Haarlem; geen vage .nl-winkels waar je alleen maar rotzooi kan kopen; weren van lelijke gevelreclame en uithangborden; autovrij maken waar mogelijk.

• Haarlemmerstraat verbeteren: winkelaanbod kleinschaliger en gevarieerder; laatste stuk Haarlemmerstraat opknappen (woningen) en Havenplein herinrichten; pak de leegstand op structureel aan; verlaag huurprijzen.

• Zorg dat aantal winkels naar Leiden toekomt: Nike outlet, Zara, Bijenkorf, Primark, Mediamarkt en KFC, zodat er meer mensen in Leiden winkelen.

• Organiseer een faciliteit in het centrum die inspeelt op meer online winkelgedrag (en sluiting winkelpanden): een plek waar je je pakketjes kan ophalen, direct je kleding of schoenen in een van de 50 luxe pashokjes kan passen en de spullen die je wilt retourneren direct weer bij de balie kan achterlaten. Waar je ook koffie kunt drinken en je kinderen ondertussen kunnen spelen. Open tot in de avond. Eventueel stylistes aanwezig die je helpen kiezen. Spaart veel ritjes van bestelbusjes en voor de klant een hoop gesleep met (retour-)pakketjes.

Leidenaren zijn trots op hun Leiden: mooi stad met interessante geschiedenis, historische gebouwen en grachten, menselijke schaal, vriendelijke buren en bewoners, centraal in de Randstad en veilig. De stad ziet steeds beter uit (maar maak Leiden geen ‘Disneyland’). Dus: hoe maak je de stad nóg aantrekkelijk? Bijvoorbeeld door:

• Meer zitplaatsen en terrassen, pleinen als ontmoetingsplek, vernieuwing straatmeubilair moet niet leiden tot vertrutting, diversiteit is juist goed, schrijf een wedstrijd uit voor kunstenaars en vormgevers om bijzonder straatmeubilair te maken
• Geef Leiden een iconische attractie (uitkijktoren, kabelbaan (Barcelona), reuzenrad (Londen) in combinatie met educatie, stadspromotie en horeca, bijvoorbeeld Molen de Valk en omringend plein als het Vrijthof van Leiden of als het ‘Venetië van het Noorden’ (Leiden waterstad), door terugbrengen van oude grachten.
• Singelpark invullen geïnspireerd op het stadspark van Valencia. Dit nodigt uit tot bewegen en ontmoeten. Denk aan voetbal- volleybal- basketbalveldjes, skaten, schaaktafels, tafeltennis, jeu de boule, hardloopparcours.
• Meer activiteiten bij De Burcht zoals muziek, food market, escape room, picknick uitgifte, en beter verlichten
• De identiteit van de stad Leiden vast te stellen en de gevolgen daarvan voor de keuzes in de komende decennia. Vertrekpunten: historie, universiteit, musea, wetenschap, meer regiofunctie, pilgrim fathers, Rembrandt, De Stijl,
• Daarnaast ook Leiden wereldstad: Open voor vluchtelingen; Betrokkenheid bij andere werelddelen, ontwikkelingslanden, landen in oorlog; Beschermen van milieu, klimaat, biodiversiteit wereldwijd; Versterken van uitwisseling, gezelligheid en inspiratie tussen ‘autochtone Nederlanders’ en vluchtelingen, expats, internationale studenten; enz.
• Centraal vuurwerk & sfeerfeest in elke wijk

Het woningaanbod in Leiden moet gevarieerder, beter betaalbaar en met gemengde woonvormen.

• Woningmarkt verbeteren voor ouderen. Denk aan mogelijkheden voor ouderen die in een woongroep willen wonen. Of aan gemengde wonen in de wijk/buurt zodat ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen en minder geïsoleerd raken?
• Woningmarkt verbeteren voor starters; Maak een integraal plan voor de woningmarkt om er vooral voor te zorgen dat starters betere kansen krijgen. Stimuleer dat door een woonfonds te vormen waaruit rentevrij kan worden geleend.
• Woningmarkt verbeteren voor jongeren, werkend of studerend of werkloos, zij wonen nog vaak noodgedwongen thuis – of lage beurs of laag loon of tijdelijk/slecht arbeidscontract; hierdoor verslechtert de inkomenspositie van hun ouders in geval van uitkering (korting uitkering, geen huurtoeslag etc)
• Rol woningcorporaties: Meer woningbouw en verschillend aanbod voor inwoners met minimuminkomen; er zijn te weinig betaalbare huurwoningen voor een iets groter gezin en de huurmarkt zit muurvast dus zelfs verhuizen naar een kleinere woning is moeilijk. Betere onderhoud voor de oudere, goedkopere huurwoningen die nu verwaarloosd worden b.v. gebied rond Bernhardkade, Prinsessenbuurt en oude Kooi.
• Goede woonvoorziening voor verstandelijk gehandicapte kinderen (is er niet in Leiden!)
• Zorg dat er ook Tiny Houses in Leiden komen, zie bijv. http://www.tinyhousenederland.nl/

De kantoorleegstand is menig inwoner een doorn in het oog (ondanks dat Leiden het niet slechter doet dan andere steden). Er zijn verschillende ideeën hoe we dit kunnen aanpakken:

• Geen nieuwe kantoren meer erbij en maak efficiënter gebruik. De bouw van het ene gebouw mag niet leiden tot leegstand van het ander (zoals Heerema). Bouw als gemeente geen nieuw stadhuis zolang er voldoende alternatieven zijn (bijv. Achmea gebouw?). Bouw niet in Leiden als er dichtbij een alternatief is. Kijk daarbij naar Leiden als geheel.
• Gebruik leegstaande gebouwen voor een tijdelijke sociale functie (voor burgers, vluchtelingen, sociale ondernemers, etc). Bouw bijv de leegstaande gebouwen om tot starterswoningen met behulp van SHWJ Leiden, DUWO en pensioenfondsen. Ook lege panden van de gemeente beschikbaar stellen voor maatschappelijke initiatieven (bv d.m.v. digitaal platform)
• Leegstaande en grote gebouwen inzetten als verzamelgebouw voor startups en kleine winkels (meerdere keren)

Veel inwoners pleiten voor een autoluwe binnenstad, met meer ruimte voor de fiets en openbaar vervoer en parkeergarages buiten de stadskern.  

• Leiden Thuisbezorgd: vernieuwende retail gecombineerd met autoluw centrum
• Autovrije binnenstad; minder geparkeerde auto’s op straat (m.n. in de binnenstad)en dus méér parkeren op centrale parkeerplaatsen/parkeergarages; minder lege P’s bij bedrijven ’s avonds en in weekenden; meer fietsenstallingen in de buurt van parkeergarages. Meer autovrije pleinen en grachten met meer groen.
• Start pilot met een collectief lease contract bij een lease maatschappij voor een groep van ca 20 mensen die samen 5 -7 auto’s leasen als collectief . Maak hiervoor een autodeelplein (bijv op hoek op Kaasmarkt). Verschillende auto’s afhankelijk van wensen en gebruik (bijv bestelbusje, familieauto, stadsauto) maar zoveel mogelijk elektrisch en op aardgas. Vergunninghouders doen mee waardoor 10 vergunningen vrijkomen. (het idee is al iets verder uitgewerkt)
• Verbetering Openbaar vervoer door:
  • zet meer elektrische busjes voor stadsvervoer, ook vanaf alle parkeergarages en parkeerterreinen.
  • Gratis openbaar en busjes door de stad.
  • Minder bussen in de binnenstad (waarom moeten ze allemaal door de Breestraat?)
  • Meer gratis openbaar vervoer
  • Maak Uber taxi’s mogelijk
  • Leer van de experimenten in Belgische steden als Genk en Hasselt.
  • Laat een ‘retro-tram’ moet door de binnenstad rijden
  • Zelfsturende auto’s (Google cars) in het Bio Science Park.
  • Meer busstops, vooral in Leiden Noord
• Onderlinge haal- & brengservice voor scholen en opvang; idem voor boodschappen

Inwoners willen meer ruimte voor de fiets, gedacht wordt aan bijvoorbeeld:

• meer fietsenstallingen
• goede, veilige verbindingen voor fietsers in de stad;
• fietsers bij stoplichten en rotondes prioriteit geven;
• gescheiden fiets- en autowegen in de binnenstad en bij de Breestraat.
• handhaving “fiets fout, fiets weg” in de hele stad
• verbreding fietspaden
• mentaliteitsverandering onder fietsers
• gratis fietspompen (diefstalproof) door de stad en langs de fiets uitvalroutes (aansluitend bij Flink Fietsen), zoals in Rotterdam

Inwoners willen minder afval en schonere straten. Dat kan onder meer door:

• Versneld invoeren van meer afvalscheiding; GFT in de hele stad scheiden; overal ondergrondse vuilcontainers; gescheiden inzamelen van plastic, drink kartonnen, blik; stimuleren compostering afval; ophaal van plastic e.d. zoals in Oegstgeest. Draai het systeem om.
• Betrek ook winkeliers, ondernemers en scholen bij afvalproblemen. Geef goede voorbeeld, maak bijv 3 Oktoberfeest groener. Schakel de verpakkingsindustrie in en ook Hogeschool Leiden, TU Delft, PlasticSoup Foundation, Ocean Cleanup en onze Leidse www.plasticsoupsurfer.org.
• De Leidse markt (aanpassen en vervolgens) profileren als de duurzaamste markt van Nederland: DE plek waar je verpakkingsvrij inkopen doet, zonder plastic zakjes en bakjes
• Een schone stad creëren, bv door een schoonmaakdag met beloning (bv gratis zwembadkaartje) op de basisschool te organiseren, idem voor inleveren Kerstbomen, meer papier- en glascontainers plaatsen, meer prullenbakken in de straten (voornamelijk in de binnenstad), prullenbakken voor hondenpoep, speciale plekken voor rokers bij evenementen, pleinen opknappen in de wijk Pancras-Oost, campagnes organiseren om mensen bewust te maken van de noodzaak van een schone stad. Zwerfvuil tegengaan door ‘sprekende’ vuilnisbakken.
• In iedere wijk elke 2 weken een ochtendje samen afval prikken, de schillenboer terug (zoals in Tuinstadwijk)
• Een gezonde stad voor iedereen. De openbare ruimte moet er weer zijn voor iedereen. Denk aan gezonde buitenlucht (roken alleen op aangewezen plaatsen, niet in de openbare ruimte waar iedereen feest wil vieren; niet op terrassen; en stinkende oude diesels uit de stad ), gezonde herrie (decibellen beperken tijdens evenementen die er voor iedereen zijn – en dan echt het volume terug brengen tot schadevrij voor iedereen), gezond transport (fietsen, wandelen op 1!!!) gezonde nachtrust mogelijk maken, voor bewoners van de binnenstad, maar ook in de Merenwijk waar het vliegverkeer niet alleen overdag overheen raast. En gezonde omgangsvormen, zodat iedereen zich veilig over straat durft te begeven.

Inwoners willen ook investeren in een energie-neutrale stad

• Om de doelstellingen (energieneutraal in 2050) te halen moeten ambities en tempo flink omhoog (meerdere keren genoemd)
• Leidse Energie-Coöperatie opzetten (als burgerinitiatief) om samen duurzame energie in te kopen (zon, wind, warmtenet, warmtekoude-opslag, geothermie, e.d.).
• Aardwarmte bronnen aanboren op 2 km diep voor Leiden zodat aardwarmte voor stadsverwarming en op termijn ook voor de rest van de stad beschikbaar wordt
• Leiden energieneutraal door initiatieven vanuit de buurt
• Gezamenlijk duurzame energie opwekken op platte daken voor huurders en kopers

We hebben verschillende gesprekken op scholen gevoerd met jongeren van ca 15 tot 18 jaar. Zij willen graag meer uitgaansgelegenheden en faciliteiten (sport, film, etc) voor hun doelgroep, meer merk modewinkels, een KFC in de stad, beter OV naar buiten de stad, meer ruimte en veiligheid voor de fiets.

Voor betere uitgaansgelegenheden en voorzieningen zijn onder meer genoemd.

• Jongerencentrum, meer voorzieningen, voorziening voor 16 tot 18 jarigen (vaker genoemd, veelal door jongeren maar ook door hun ouders)
• Danscafé’s/discotheekjes zoals in Eindhoven, Breda, Den Haag etc
• Meer feesten in Leiden voor mensen van 23+
• Leuke uitgaansgelegenheden waar je van de een naar de ander kunt lopen, live muziek, dansen, geen entreebetalen
• Meer tijdelijke events zoals ‘DE BUURT’
• Bouw grote bioscoop (loopt al)

‘Oudere jongeren’ noemen:

• Ruimte voor andere muziek(festivals) voor bijv jazz en klassieke muziek (zoals hofjesconcerten)
• Uitgaansgelegenheden voor boven de 40 (dansgelegenheid).
• Sterren restaurants (kijken of echt top restaurateurs zich kunnen vestigen in Leiden)

De door ons benaderde ouderen en/of mindervaliden geven aan dat ze behoefte hebben aan:

• betere bereikbaarheid en toegankelijkheid van de stad en het openbaar vervoer,
• meer veiligheid in het verkeer en
• meer recreatieve mogelijkheden in de stad

Als stad van vluchtelingen moeten we zorgen voor betere samenwerking tussen Leidenaren en migranten: respect voor elkaars levenswijze, elkaar helpen om je beter thuis te voelen, begrip voor elkaar. Hiervoor zijn allerlei voorbeelden genoemd:

• Vluchtelingen laten meehelpen bij de kweektuin van het Singelpark
• Ondersteun de nieuwkomers individueel en als groep: geeft kansen op mee doen, integratie en motiveert.
• Ga door met projecten zoals 24×24 waarbij 400 statushouders worden gekoppeld aan vrijwilligers (maatjes) om deze mensen op weg helpen.
• Aandacht ook voor 2e generatie, kinderen van vluchtelingen, hulp aan afgestudeerden via trainingen, stage en coaching.
• Zorg voor een goed vangnet voor tijdelijke problemen, ook/juist na 10 á 15 jaar (trauma’s, schulden, etc)
• Goede informatie over inburgering, taallessen, werk zoeken, functioneren van de Nederlandse samenleving is van belang. Zorg dat deze aansluit bij de vragen en eisen van de huidige samenleving

• Leiden moet zich ontwikkelen zich tot innovatie-stad voor een zo hoog mogelijke ‘kwaliteit van leven’ in de laatste levensfase.
  • Dat móet wel, want de vergrijzende samenleving (stééds meer hoogbejaarden, méér dementie, méér lichamelijke beperking) en de nieuwe visie op zorg & verzorging (zelfredzaamheid, mantelzorg) vragen om oplossingen voor problemen zoals eenzaamheid en intensieve zorgbehoefte in laatste weken, maanden, mogelijk zelfs jaren van het leven.
  • Dat kán, omdat in Leiden een LUMC is gevestigd, een universiteit (sociale faculteit), een hogeschool (zorgopleidingen, sociale opleidingen), ROC (idem), diverse instituten (w.o. TNO). Kortom: studenten en onderzoekers kunnen met verrassende vernieuwingen komen.
  • Concreet voorbeeld is: (goedkope) studentenhuisvesting valt te combineren met sociale ondersteuning van/mantelzorg voor ouderen of door innovatieve projecten in de wijk voor senioren rond Wonen + Zorg + Service.
• De Leidse universiteit moet in Leiden blijven en niet langzaam verschuiven naar Den Haag. Wanneer men aangeeft dat de RUL niet kan uitbreiden in Leiden, zorgen voor opties als Leiden. De uitverkoop richting Den Haag moet stoppen

Genoemde wensen en ideeën zijn:

• beter voor het voetlicht brengen van kunst en cultuur, meer mooi straatmeubilair en sculpturen in de stad
• Meer theater voorstellingen over Leiden in Leiden: verdriet van Leiden, geloof van Leiden, Leidens ontzet
• meer samenwerken met theater en muziekgroepen en op bijzondere locaties
• Meer musicals in Leiden
• Kunstenaar verbeteren de wijken en het straatbeeld (zie wijken)
• Aantrekkelijkere prijzen voor de stadsgehoorzaal (speciaal abonnement)
• Fijn dat er een grote bioscoop komt
• Behoud de kleine mooie bioscoopcultuur in Leiden, laat het niet verdwijnen door een grote
• Filmmarathon in de zomer
• Villa Zebra naar Leiden halen
• Betaalbaar gevarieerd aanbod Kunst Cultuur- zowel muziek, dans Theater, Poëzie en Musea door invoeren laag tarief kaart voor last minute “lege stoelen” ( zie Den Haag en Amsterdam )

De genoemden wensen en ideeën zijn:

• Een sporttempel in Leiden; we missen een stadion/sporthal/concerthal/evenementenhal, zoals we die vroegen hadden in de Groenoordhal.
• Veel minder voetbalclubs; max 3 tot 4 clubs in Leiden is beter voor het talent en voor de kosten.
• Project IJshal moet doorgang
• Meer faciliteiten voor ongeorganiseerd sporten, voor bootcamps e.d., sportpas voor inwoners van Leiden, vrij gebruik faciliteiten verenigingen
• Sportfaciliteiten buiten waar je gebruik van kunt maken
• Organiseren van een voetbaltoernooi voor meerdere scholen in Leiden, gezamenlijke sportdag
• kartbaan in Leiden

Over de gemeente zijn de volgende zaken benoemd:

• Gemeente moet continuïteit bieden bij ondersteuning van projecten en initiatieven, niet alleen bij de start
• Geef de stad echt terug aan de inwoners; laat de leefwereld leidend zijn voor beslissingen en laat de systeemwereld van de gemeente niet regeren
• Maak begroting en data van gemeente toegankelijk en transparant. Geef burgers invloed via open data.
• Aanpassing woonomgeving en buurtverbetering; burgers beslissen mee van ontwerp tot realisatie.
• Minder fragmentatie in communicatie en informatie vanuit de gemeente. Teveel initiatieven bemoeilijkt vinden van informatie.
• zet integer en transparant leiderschap neer. Wat er wel is: Leiden-panel, good practice. Stop met blijven reorganiseren. Meer regie en communicatie
• vermijd onnodige uitgaven (bv stoplicht bij Ballonpad)
• Beleid dat in de stad gemaakt gaat worden zou gelegd moeten worden langs de lat: “Leiden is een ontspannen stad.” hoe dat te concretiseren? immateriële toetsing boven de materiële

Er is ook een gesprek gehouden met jongeren die in problemen zitten van ‘Jongeren in Nood’. Zij hebben (onder meer) behoefte aan:

• een persoonsgerichte en situatiegerichte benadering
• meer begeleiding als zij in problemen zitten
• informatieavonden voor ouders om te bespreken waar het mis gaat en hulp bij opvoeden.
• buurthuizen met huiswerkbegeleiding, trainingen voor gedrag, sporten, leren verder kijken, gezond gedrag, etc (voorbeeld uit Groot Brittannië is de after school youthclub)
• een wijkgerichte aanpak met rolmodellen
• motiverende werkzaamheden die aansluiten bij de capaciteiten en mogelijkheden van de jongeren
• hulp bij schulden